Ile odmian jabłek potrafilibyśmy wymienić? Większość z nas zapewne bez problemu poda nazwy tych najpopularniejszych – Szampion, Jonagold czy Gala, które doskonale kojarzymy ze sklepowych półek. Na szczególną uwagę zasługują jednak stare odmiany jabłoni, które wciąż cieszą się popularnością wśród zapalonych ogrodników i sadowników. Dowiedz się więcej o ich uprawie.

Uprawa starych odmian jabłek

O tym, kiedy najlepiej sadzić różne odmiany jabłoni w naszym przydomowym ogródku, sadzie lub szkółce decyduje ich odporność na warunki atmosferyczne oraz glebowe. Wiosną sadzi się bowiem rośliny, którym trudno byłoby przetrwać zimę i zaaklimatyzować się w nowym środowisku. Stare odmiany drzew owocowych są jednak bardziej odporne nie tylko na mróz, ale także na szkodniki czy choroby. Dotyczy to także jabłoni. Ich sadzonki są jednak mniej popularne niż ich nowsze odpowiedniki, dlatego warto szukać ich w internetowych szkółkach i sklepach zamiast w marketach.

Pielęgnacja starych odmian jest mniej wymagająca i może być całkowicie pozbawiona oprysków środkami chemicznymi. Drzewa te mogą żyć od 40 do nawet 60 lat, ciesząc domowników lub sadowników wyjątkowo smacznymi, a przede wszystkim zdrowymi, bo pozbawionymi ulepszaczy, owocami. Wygoda, jaką stanowi posiadanie własnych warzyw i owoców na wyciągnięcie ręki jest nieoceniona zwłaszcza dziś, gdy otacza nas przetworzona żywność niepewnego pochodzenia.

Jeśli chodzi o sadzenie jabłoni, należy kierować się wskazówkami dotyczącymi wszystkich drzew owocowych sadzonych jesienią – wykopujemy więc dołek na taką głębokość, by miejsce okulizacji (szczepienia) znajdowało się zaraz nad ziemią. Dołek powinien mieć około 50 cm szerokości. Po zakopaniu należy udeptać glebę. Kolejne sadzonki należy odpowiednio rozstawić, w zależności od rozmiaru dorosłego drzewa może być to odległość od 3 do 5 metrów. Ważnym zabiegiem jest cięcie jabłoni, które wykonuje się dwa razy w woku – wiosną i latem.

Zapylanie jabłoni

Każda osoba planująca uprawę jabłoni musi wiedzieć, że większość odmian tej rośliny jest obcopylna. Oznacza to, że nie wyda owoców, jeśli jej kwiaty nie zostaną zapylone przez pyłek pochodzący z innego drzewa, ale należącego do tego samego gatunku. Innymi słowy, jabłonie należy sadzić tak, by jeden gatunek był zapylaczem drugiego, a ponadto by kwitły w tym samym czasie. Informacja o tym, jakiego zapylacza potrzebuje konkretna odmiana jabłoni, często znajduje się na etykiecie rośliny kupowanej w szkółce.

Nie tylko marmolada – jak wykorzystać dawne odmiany jabłek?

Znane już w minionych stuleciach odmiany jabłek mogą mieć różnorodne zastosowania, nie tylko jako owoce stołowe. Zarówno kucharze amatorzy, jak i miłośnicy sztuki kulinarnej z pewnością skuszą się, by wykorzystać je do:

  • smażonych placków, czyli knedli,
  • kompotów i soków, które są doskonałą alternatywą dla sklepowych napojów uwielbianych zwłaszcza przez najmłodszych,
  • ciast na każdą okazję (szarlotkę lubi chyba każdy fan słodkości!),
  • niezastąpionego orzeźwiającego trunku idealnego na letnie wieczory w ogrodzie, czyli cydru,
  • marmolad, czyli propozycji na dodatek do kanapek, naleśników czy owsianki.

jablon

Stare odmiany jabłek – charakterystyka

Poniżej przedstawiamy specyficzne cechy wybranych dawnych odmian jabłoni, które do dzisiaj goszczą w polskich sadach i ogrodach miłośników starych odmian drzew owocowych.

  1. Antonówka zwykła – jest to odmiana bardzo stara, jednak znawcy nie są zgodni co do pochodzenia rośliny, wskazując na Rosję lub Białoruś. Korona antonówki jest szeroka i kulista. Jej zaletą są niskie wymagania względem gleby – rośnie nawet na ziemi torfowej. Jej owoce mają żółto-zieloną, gładką skórkę i są niezwykle soczyste, jednak lekko kwaskowate. Nadają się więc doskonale na przetwory oraz wino. Jej zapylacze to m.in. James Grieve, Oliwka Żółta, Kalwila Biała, Charłamówka. Antonówka owocuje przemiennie i obficie.
  2. Beforest – ta stara odmiana pochodzi z Kanady. Rośnie silnie i tworzy dużą, rozłożystą koronę. Skórka odmiany Beforest jest żołto-zielona z czerwonym rumieńcem i często ma rdzawe plamki. Miąższ jest z kolei soczysty i kruchy, świetnie nadaje się na soki – ma bowiem winnosłodki posmak i jest niezwykle aromatyczny. Jabłoń owocuje na początku corocznie, a później przemiennie. Ponadto wykazuje dużą odporność na parcha i mączniaka. Zapylacze Beforest to m.in. Antonówka, Koksa Pomarańczowa, Boiken, Landsberska.
  3. Reneta Czerwona – zwana też Cesarzem Wilhelmem odmiana pochodzi z Niemiec i została znaleziona w XIX wieku. Sadzi się ją na żyznych i wilgotnych glebach w miejscach osłoniętych od wiatru. Charakteryzuje się średnią odpornością na mróz, ale wysoką na choroby. Skórka jest zielonkawa, ale od strony słońca w całości pokrywa się czerwonym rumieńcem. Dojrzały owoc ma soczysty i smaczny miąższ. Najlepiej nadaje się na przetwory. Zapylacze Renety Czerwonej to m.in. Antonówka, Kronselka, Królowa Renet.
  4. Jabłoń Kronselska – ten pyszny owoc stołowy pochodzi z Francji. Jego nazwa pochodzi od francuskiego słowa Croncels, które było nazwą szkółki drzew na francuskich przedmieściach. Jest wytrzymała na mróz i zarazę ogniową, ale niestety może zachorować na parcha lub mączniaka jabłoni. Owocuje przemiennie – rodzi wysokiej jakości jabłka na dobrej glebie w słonecznym miejscu. Skórka jest żółta i pokryta raczej słabym rumieńcem. Miąższ Kronselki jest gruboziarnisty, kruchy i soczysty, a także kwaskowy i aromatyczny. Jest polecana do ogródków przydomowych, gdyż źle znosi transport. Zapylacze to np. McIntosh, Ontario, Papierówka, Alant.
  5. Papierówka – jedna z najpopularniejszych jabłoni w Polsce występuje także pod nazwą Oliwka czarna lub Oliwka Inflancka. To ostatnie określenie oddaje jej pochodzenie z krajów nadbałtyckich. Oliwka Czarna owocuje obficie i przemiennie. Została rozpowszechniona na całym świecie. Wyróżnia się jasną, zielonkawą skórką i miąższem. Owoce są kwaskowate i mają szerokie zastosowanie: od kompotów, przez ciasta, aż po ocet i wino. Do zapylaczy papierówki należą: James Grieve, Kronselka, Landsberska, Boiken, Antonówka.
  6. Książę Albert – odmiana wyniośle zwana także Księciem Albertem Pruskim została wyhodowana w Niemczech w połowie XIX wieku. Drzewo jest odporne na mróz oraz mało podatne ma choroby. Wcześnie wchodzi w okres owocowania, ale rodzi jabłka przemiennie. Ma gładką zielono-czerwoną skórkę bez ordzawień. Miąższ jest lekko zielonkawy, średnioziarnisty i kwaskowaty. Książę Albert najlepiej nadaje się na dżem, susz i inne przetwory. Do jego zapylenia może służyć np. Cesarz Wilhelm, Kronselka, Ontario czy Królowa Renet.

Wymienione wyżej stare odmiany jabłoni to oczywiście nie wszystkie drzewa z tej licznej grupy. Zainteresowanie nimi wzrosło w ostatnich latach i wpływa pozytywnie na próby zachowania jak największej różnorodności biologicznej. W Polsce podejmuje się inicjatywy w celu rozpowszechniania tych naturalnie uprawianych drzew, m.in. w Dolinie Baryczy czy Kotlinie Kłodzkiej. Nic jednak nie stoi na przeszkodzie, aby zdobiły także ogrody, szkółki, sady czy gospodarstwa osób prywatnych.

Najczęściej zadawane pytania

Dlaczego warto sadzić stare odmiany jabłoni?

Są odporne na mróz oraz wiele chorób, nie wymagają specjalnej pielęgnacji, a ponadto są doskonałymi składnikami różnego rodzaju przetworów.

Kiedy sadzi się dawne odmiany drzew owocowych?

Idealną porą na sadzenie starszych odmian jabłoni i innych drzew owocowych jest jesień.

Jakie są najpopularniejsze odmiany jabłoni z minionych wieków?

Dawne odmiany jabłoni stanowią niezwykle liczną grupę drzew, do której należy m.in. Papierówka, Alant, Boiken, Ananas Berżenicki, Antonówka, różne rodzaje Renet, Beforest, Kronselka, Glogierówka, Książę Albert Pruski, Kosztela, Zorza, James Grieve, Grochówka czy Szlachetne Czerwone.